Laten we het leuk houden

Zomaar een uitdrukking die mij uit mijn jeugd is bijgebleven. Laten we het leuk houden. Een conflict dreigde. Twee mensen gingen steeds harder praten. Twee eigenwijze mensen die hun eigen gelijk wilden verdedigen. En ineens die opmerking van een derde er tussendoor.

Leuk. Dat betekende: geen ruzie. Geen onenigheid. Geen verhit gesprek, waardoor de emoties hoog gingen en de twee verbaal met elkaar het gevecht aan gingen. Leuk. Geen conflict. Iedereen gezellig met elkaar om de tafel. Koffie erbij. Een koekje of een gebakje. Een keuvelend gesprekje over koetjes en kalfjes.

Weg van het conflict. Want dat leverde pijn op. Pijn doordat twee mensen het hartgrondig met elkaar oneens waren. Pijn, omdat de verwachtingen van een gezellige middag werden verstoord door het conflictueuze gesprek. De met omstandigheden omringde omgeving moest vooral gezellig zijn. Een opgeruimd huis. Lekkere koffie. Het gebakje dat met zorg was gekocht. Het borreltje, de wijn of het bier dat voor de liefhebber was uitgezocht.

Laten we het leuk houden. Pijn uit ons leven weghouden. Want pijn is niet leuk en doet zeer. We vermijden het omdat we er niet van houden. Maar wat krijgen we dan? Hou het leuk kan dan een nieuw masker worden. Laten we het leuk houden. We horen het met de vakantie als iedereen die normaal aan het werk is, ineens enkele weken met elkaar op pad is. Dan komen verschillen naar boven, die normaal verdoezeld worden vanwege de drukte van werk en noodzakelijke vrijetijdsbezigheden. We gaan met zijn allen gezellig op vakantie om tot rust te komen. Maar in de rust komen we ook de persoon tegen die we normaal gezien misschien mijden. Dus mijden we ook in de vakantie het conflict, want het moet toch leuk blijven. En doen allerlei activiteiten of duiken weg in ons boek.

Kerst is ook zo'n mooi moment om het leuk te hebben. Sfeer moet er zijn. Want kerst is het moment waarop we samen toch vrede op aarde beleven? Wat gaan we doen? We scheppen een mooie sfeer. Met een mooie en gedekte tafel, waarop een prachtig buffet staat waar sommigen al uren voor in de keuken hebben gestaan. En dan komt er een botte tiener tussendoor. Die er helemaal geen zin in heeft. Die de balen heeft van de opgeklopte sfeer. Die al die maskers van lief en aardig doorziet en vader en moeder die normaal gezien als water en vuur zijn ineens poeslief aan tafel zitten. Heeft er geen zin in en stort zijn frustraties over tafel. Reactie? Laten we het gezellig houden! Geen geruzie aan tafel. Nee, liever gespannen gezelligheid. Gemaakte vrede omwille van het moment.

De pijn zit van binnen. Er zijn conflicten geweest. Diep van binnen kan de een de ander niet meer luchten of zien. Waarom? Omdat er van alles is gebeurd. Omdat de een de ander niet begrijpt. De pijn van het niet uitspreken. De pijn van het niet begrijpen. De pijn van de eenzaamheid terwijl je toch deel uitmaakt van het gezin. De pijn van de verborgen problemen die je niet durft te uiten, bang voor de gevolgen. Want wat gebeurt er als je jezelf uitspreekt? Dan levert het conflict op. Daarom komen kinderen niet uit de kast. Daarom praten echtgenoten niet met elkaar. Ze houden de lieve vrede op. Bang dat anders het conflict ontaardt in een echtscheiding. Bang dat het uit de kast komen onbegrip of verwijdering tot gevolg heeft. Bang dat de melding over het niet meer geloven pijn veroorzaakt bij de gelovige ouders.

Dus hou je het gezellig. Hou je de lesbische of homovriendschap geheim. Ga je om de lieve vrede mee naar de kerk, waar je jouw tijd verdoet, omdat het je niets meer zegt. Ga je op vakantie met je vrouw naar een camping in Nederland, terwijl jijzelf veel liever een grote wereldreis maakt. Maar je maskeert jezelf om niet te erkennen wat je diep van binnen bezig houdt.

Ook dit zijn vormen van pijn vermijden waar ik het in mijn vorige blog over had. We zijn bang voor de pijn die het conflict met zich mee brengt. En daarom spreken we ons niet uit. Zijn niet eerlijk naar onszelf en naar anderen. Duiken weg voor het moment dat er een conflict ontstaat. Dat heeft natuurlijk met allerlei achtergronden te maken. Misschien ben je opgegroeid in een gezin, waarin harmonie werd nagestreefd en conflict werd gemeden. Wie daar niet over nadenkt, neemt automatisch waarin hij is opgegroeid mee in zijn latere leven. En wordt ook een conflictmijder. Misschien heb je juist hele nare dingen meegemaakt in je leven, waarin conflict de hoofdrol speelde. Dan probeer je dat probleem uit je verleden te mijden door juist te streven naar harmonie in je leven en je relaties.

Volwassenheid betekent dat je jouw problemen onder ogen durft te komen, je pijn open tegemoet durft te treden en in een juist perspectief kan zetten. Sommigen kunnen dat uit zichzelf. Anderen hebben daar ondersteuning (coaching) bij nodig. Als pijn consequent wordt weggeduwd, zal het er vroeger of later toch uit komen. Dat is te vergelijken met je lichaam. Als je daar pijn vermijdt, zul je de consequenties op een gegeven moment toch tegen komen. Topsporters die hun pijn weg laten spuiten kunnen vroegtijdig uitvallen door een niet meer te verhelpen chronische blessure.

Wie pijn in zijn leven consequent wegduwt, kan het op een later moment toch onder ogen moeten zien. Dan uit het zich wellicht in lichamelijke klachten als chronische vermoeidheid, een hartinfarct of een kankergezwel.

Laten we het leuk houden. Nee, laten we ons niet voor de gek houden. Kijk naar de problemen en maak ze bespreekbaar. En dan kan het zijn dat de reactie helemaal niet is zoals we hadden verwacht. Soms is volwassen leven echter ook begrip leren hebben voor de ander en er mee leren omgaan. We kunnen van de pijn weglopen in een "laten we het leuk houden" of door te zeggen "laten we ermee ophouden". De derde weg kan zijn "laten we het accepteren". Want pijn kan ook zijn te beseffen dat we de ander niet kunnen veranderen. Dat we moeten leven met de onhebbelijkheden van die ander (en die ander met die van ons).

Laten we het leuk houden. Nee, laten we gaan leven. En het leven nemen zoals het is. Met alle pijn van dien. Soms door erover te spreken en het conflict aan te gaan. Soms door er daarna achter te komen dat de problemen worden veroorzaakt door de lastige ander of de lastige zelf of door de lastige samen. Dan moeten we samen door de pijn heen en kijken in hoeverre we de pijn samen aan kunnen of dat het beter is om gescheiden de problemen aan te pakken.

Het leven. Er is geen pijl op te trekken. Er is geen model voor te vinden. Dat doen we samen. In een relatie met (voormalige) geliefden. In een leven met collega's op een afdeling. In een kerkelijke gemeente. In een wijk. Waar het leuk kan zijn. Maar soms ook helemaal niet. Laten we het leuk houden, of zoeken we naar de oorzaak, waardoor het weer leuk of in ieder geval weer leefbaar wordt.

Een gephotoshopt leven?

Leven wij niet in een Photshop maatschappij? Photoshop. Het middel om foto's zodanig te verbeteren dat alles er beter en mooier uitziet. En dan moet jijzelf er natuurlijk als mooist uitzien. Want iedereen moet toch minstens een fotomodel zijn. Daar hoort geen puistje, huiduitslagje over verminking bij. Alle oneffenheden moeten weg. Alle lelijke onderdelen verwijderd. Wat mooi is blijft over.

Ik zie het op veel terreinen van het leven. Het aantal cursussen waarin je leert om je imago te verbeteren. Wie ben je maar vooral: hoe wil je overkomen? Wat wil je uitstralen? Jezelf branden (Engels uitgesproken als "brenden") en als een merk neerzetten. Nadenken alsof je een product bent en marketingkennis op jezelf loslaten. Jezelf goed presenteren. Want dan kom je terecht op de goede werkplek. 

Ik kwam op deze gedachte door vandaag een boek te lezen. Daarin had de schrijver het erover dat we tegenwoordig geneigd zijn de pijn in ons leven te ontwijken. De pijn van de slechte relatie bedekken we door mooi weer te spelen voor de buitenwereld. Gezellig lachen naar elkaar en hand in hand lopen. Nee hoor, alles is goed!

Of de pijn van werkloosheid. Niet in staat zijn werkend te functioneren in het leven. Geen inhoud meer aan je werkend leven meer kunnen geven. Een sociaal netwerk missen doordat je thuis zit. 

Zo kennen we allemaal vormen van pijn die het gevolg zijn van onze eigen onvolmaaktheid. Soms door onszelf veroorzaakt (de slechte relatie die versterkt is door aandacht te geven aan een andere man of vrouw), soms door een ander (een werkgever die je de laan uit stuurt of de ziekte die je aan het bed gekluisterd houdt).

We zijn geneigd de pijn te ontlopen door mooi weer te spelen. Door het te ontkennen. Door er hard aan te werken. Door ons mooier te maken dan we zijn.

Maar de pijn gaat niet weg. Op een verlaten ogenblik komt de pijn van het leven om de hoek kijken. Is je lichaam weer op. Ben je nog steeds die werkloze. Is er weer een fikse ruzie die je onzeker maakt. 

Ook diepere pijnen kunnen ons doen lijden in ons leven. Die we nog verder hebben weg gestopt. Waar we helemaal met onze Photoshop mee aan de slag zijn gegaan. En zijn wij het zelf niet, dan hebben anderen dat wel voor ons gedaan. Het misbruik in je jonge jeugd dat door je vader werd weggestopt met "daar moeten we maar niet over praten". Het gevoel van onveiligheid bij een dronken vader die weer eens je moeder sloeg, waarop je moeder om de schone schijn hoog te houden vertelde dat ze van de trap was gevallen.

Hoe dieper de pijn, hoe ongelukkiger we ons voelen. En geluk is toch waar we in dit leven naar streven? En pijn maakt ons toch niet gelukkig? Dus Photoshop je het weg in de geneugten van het leven. Je shopt het weg. Je werkt het weg met een muur van muziek in je oren. Je werkt het weg met verslavingsmiddelen die zo'n heerlijke roes geven (maar de volgende dag zo'n vervelende nawerking). Je stopt het weg in veel en hard werken waardoor iedereen om je heen (behalve je gezin) je zo op de schouders klopt voor je harde werken. En elke vorm van pijn in je gezicht, elk rimpeltje, elk stukje grijs in je haar, werk je weg met een middeltje, een mooimakertje, een haarkleurtje, een heerlijke massage. Weg zijn de tekenen van zorg en pijn. Niets oud, gerimpeld, gepijnigd. Alles is weer mooi. Niets aan de hand. Uiterlijk mooi en onaantastbaar.

Maar ja, is dat leven, echt leven? De pijn blijft, hoe dan ook. Komt met golven door de bedekking heen. Je weet je geen raad. Hoe moet ik daar nou mee omgaan? Ik voel me zo ongelukkig, terwijl ik zoveel heb. En je kijkt om je heen en hoort alle succesnummers en -figuren blaten van geluk. Het kan niet bij ze op. Maar ja, ook die leven in deze samenleving die alleen gepimpte mensen naar voren schuift. Die modellen groot maakt die angstvallig slank een mooi van uiterlijk zijn. Daar kun jij met je pijn toch niet tegen op?

Het boek was geschreven voor christenen. En pleitte voor nieuwe openheid. Voor erkenning van de pijn. Voor kerken waarin mensen zich niet verschuilen met hun pijn, maar er eerlijk voor uit komen. Ik denk dat dit niet alleen voor de kerk, maar voor onze hele maatschappij geldt. Er is een grote behoefte aan mensen die niet weglopen voor de pijn, maar die de pijn van alledag onder ogen zien. Die oprecht en eerlijk zijn dat het leven wel degelijk pijn met zich mee brengt. Die laten zien dat ze de pijn onder ogen durven zien, er niet voor weg lopen en er eerlijk over durven zijn. 

Is het dat waarom Amsterdammers nu zo weglopen met hun doodzieke burgemeester? Die afgelopen zondag in Zomergasten durfde te erkennen ongeneeslijk ziek te zijn, maar niet weg te lopen in allerlei romantische bucketlist avonturen, maar zijn leven wil afronden in de functie waarin hij is benoemd. Gelukkig zijn er praatprogramma's waarin mensen eerlijk zijn over hun mislukkingen. Hun pijn durven te erkennen.

Maar wat zou het mooi zijn als er ruimte komt voor falen op allerlei niveaus. Waarin het werk niet meer alleen goed is als het succesvol is. Maar waarin de erkenning van de kunst van het falen (en daarmee de pijn die ermee gepaard gaat) onderdeel is van de bedrijfscultuur. 

Gelukkig, er zijn nu ook bedrijven die modellen met normale rondingen en uitstulpingen inzetten. Maar het is nog niet algemeen erkend. 

De pijn van het leven is er. Op allerlei niveaus. Sommigen hebben het heel kunstzinnig weggestopt, zodat je het niet ziet. Anderen weten er geen raad mee en komen in een crisis terecht. Maar zouden die crises niet kleiner worden, als iedereen erkent dat pijn bij het leven hoort en er normaal mee omgaat, in plaats van het angstvallig weg te stoppen, bang dat het ontdekt wordt. 

Een mens die zijn pijn onderkent en die ermee aan de slag gaat, wordt krachtiger. Zijn of haar leven wordt doorleefd. Je weet bij zo iemand dat die echt is en door het leven gevormd is. We zijn de oude wijsheid kwijtgeraakt door ons te richten op het bedekken van de pijn en ons te richten op de onschuld van de jeugd. Ook de ouderen die wijs zouden kunnen zijn, worden dwaas doordat zij zich overdreven verstoppen in hun gemaakte jeugdige onschuld. Een jeugdig voorkomen dat pijnlijk duidelijk maakt dat ze ouder zijn geworden, maar de pijn van het oud-zijn niet willen erkennen. De wijsheid van een oudere die de pijnen in het leven heeft aanvaard en doorleefd is een verademing. Eindelijk iemand die snapt hoe het leven in elkaar zit en die er niet voor weg vlucht.

Je bent mooi zoals je bent. De pijn in je leven heeft je gevormd. Je gemaakt zoals je nu bent. En dat is niet lelijk of afschrikwekkend. Ik pleit voor de schoonheid van het doorleefde leven. Weg met Photoshop, kom terug in het mooie, echte leven, waarin schoonheid van binnen zit en niet aan de buitenkant. Zullen we op zoek gaan naar die innerlijke schoonheid waarin pijn en blijdschap samen een plek hebben gekregen en er allebei mogen zijn?