Een gephotoshopt leven?

Leven wij niet in een Photshop maatschappij? Photoshop. Het middel om foto's zodanig te verbeteren dat alles er beter en mooier uitziet. En dan moet jijzelf er natuurlijk als mooist uitzien. Want iedereen moet toch minstens een fotomodel zijn. Daar hoort geen puistje, huiduitslagje over verminking bij. Alle oneffenheden moeten weg. Alle lelijke onderdelen verwijderd. Wat mooi is blijft over.

Ik zie het op veel terreinen van het leven. Het aantal cursussen waarin je leert om je imago te verbeteren. Wie ben je maar vooral: hoe wil je overkomen? Wat wil je uitstralen? Jezelf branden (Engels uitgesproken als "brenden") en als een merk neerzetten. Nadenken alsof je een product bent en marketingkennis op jezelf loslaten. Jezelf goed presenteren. Want dan kom je terecht op de goede werkplek. 

Ik kwam op deze gedachte door vandaag een boek te lezen. Daarin had de schrijver het erover dat we tegenwoordig geneigd zijn de pijn in ons leven te ontwijken. De pijn van de slechte relatie bedekken we door mooi weer te spelen voor de buitenwereld. Gezellig lachen naar elkaar en hand in hand lopen. Nee hoor, alles is goed!

Of de pijn van werkloosheid. Niet in staat zijn werkend te functioneren in het leven. Geen inhoud meer aan je werkend leven meer kunnen geven. Een sociaal netwerk missen doordat je thuis zit. 

Zo kennen we allemaal vormen van pijn die het gevolg zijn van onze eigen onvolmaaktheid. Soms door onszelf veroorzaakt (de slechte relatie die versterkt is door aandacht te geven aan een andere man of vrouw), soms door een ander (een werkgever die je de laan uit stuurt of de ziekte die je aan het bed gekluisterd houdt).

We zijn geneigd de pijn te ontlopen door mooi weer te spelen. Door het te ontkennen. Door er hard aan te werken. Door ons mooier te maken dan we zijn.

Maar de pijn gaat niet weg. Op een verlaten ogenblik komt de pijn van het leven om de hoek kijken. Is je lichaam weer op. Ben je nog steeds die werkloze. Is er weer een fikse ruzie die je onzeker maakt. 

Ook diepere pijnen kunnen ons doen lijden in ons leven. Die we nog verder hebben weg gestopt. Waar we helemaal met onze Photoshop mee aan de slag zijn gegaan. En zijn wij het zelf niet, dan hebben anderen dat wel voor ons gedaan. Het misbruik in je jonge jeugd dat door je vader werd weggestopt met "daar moeten we maar niet over praten". Het gevoel van onveiligheid bij een dronken vader die weer eens je moeder sloeg, waarop je moeder om de schone schijn hoog te houden vertelde dat ze van de trap was gevallen.

Hoe dieper de pijn, hoe ongelukkiger we ons voelen. En geluk is toch waar we in dit leven naar streven? En pijn maakt ons toch niet gelukkig? Dus Photoshop je het weg in de geneugten van het leven. Je shopt het weg. Je werkt het weg met een muur van muziek in je oren. Je werkt het weg met verslavingsmiddelen die zo'n heerlijke roes geven (maar de volgende dag zo'n vervelende nawerking). Je stopt het weg in veel en hard werken waardoor iedereen om je heen (behalve je gezin) je zo op de schouders klopt voor je harde werken. En elke vorm van pijn in je gezicht, elk rimpeltje, elk stukje grijs in je haar, werk je weg met een middeltje, een mooimakertje, een haarkleurtje, een heerlijke massage. Weg zijn de tekenen van zorg en pijn. Niets oud, gerimpeld, gepijnigd. Alles is weer mooi. Niets aan de hand. Uiterlijk mooi en onaantastbaar.

Maar ja, is dat leven, echt leven? De pijn blijft, hoe dan ook. Komt met golven door de bedekking heen. Je weet je geen raad. Hoe moet ik daar nou mee omgaan? Ik voel me zo ongelukkig, terwijl ik zoveel heb. En je kijkt om je heen en hoort alle succesnummers en -figuren blaten van geluk. Het kan niet bij ze op. Maar ja, ook die leven in deze samenleving die alleen gepimpte mensen naar voren schuift. Die modellen groot maakt die angstvallig slank een mooi van uiterlijk zijn. Daar kun jij met je pijn toch niet tegen op?

Het boek was geschreven voor christenen. En pleitte voor nieuwe openheid. Voor erkenning van de pijn. Voor kerken waarin mensen zich niet verschuilen met hun pijn, maar er eerlijk voor uit komen. Ik denk dat dit niet alleen voor de kerk, maar voor onze hele maatschappij geldt. Er is een grote behoefte aan mensen die niet weglopen voor de pijn, maar die de pijn van alledag onder ogen zien. Die oprecht en eerlijk zijn dat het leven wel degelijk pijn met zich mee brengt. Die laten zien dat ze de pijn onder ogen durven zien, er niet voor weg lopen en er eerlijk over durven zijn. 

Is het dat waarom Amsterdammers nu zo weglopen met hun doodzieke burgemeester? Die afgelopen zondag in Zomergasten durfde te erkennen ongeneeslijk ziek te zijn, maar niet weg te lopen in allerlei romantische bucketlist avonturen, maar zijn leven wil afronden in de functie waarin hij is benoemd. Gelukkig zijn er praatprogramma's waarin mensen eerlijk zijn over hun mislukkingen. Hun pijn durven te erkennen.

Maar wat zou het mooi zijn als er ruimte komt voor falen op allerlei niveaus. Waarin het werk niet meer alleen goed is als het succesvol is. Maar waarin de erkenning van de kunst van het falen (en daarmee de pijn die ermee gepaard gaat) onderdeel is van de bedrijfscultuur. 

Gelukkig, er zijn nu ook bedrijven die modellen met normale rondingen en uitstulpingen inzetten. Maar het is nog niet algemeen erkend. 

De pijn van het leven is er. Op allerlei niveaus. Sommigen hebben het heel kunstzinnig weggestopt, zodat je het niet ziet. Anderen weten er geen raad mee en komen in een crisis terecht. Maar zouden die crises niet kleiner worden, als iedereen erkent dat pijn bij het leven hoort en er normaal mee omgaat, in plaats van het angstvallig weg te stoppen, bang dat het ontdekt wordt. 

Een mens die zijn pijn onderkent en die ermee aan de slag gaat, wordt krachtiger. Zijn of haar leven wordt doorleefd. Je weet bij zo iemand dat die echt is en door het leven gevormd is. We zijn de oude wijsheid kwijtgeraakt door ons te richten op het bedekken van de pijn en ons te richten op de onschuld van de jeugd. Ook de ouderen die wijs zouden kunnen zijn, worden dwaas doordat zij zich overdreven verstoppen in hun gemaakte jeugdige onschuld. Een jeugdig voorkomen dat pijnlijk duidelijk maakt dat ze ouder zijn geworden, maar de pijn van het oud-zijn niet willen erkennen. De wijsheid van een oudere die de pijnen in het leven heeft aanvaard en doorleefd is een verademing. Eindelijk iemand die snapt hoe het leven in elkaar zit en die er niet voor weg vlucht.

Je bent mooi zoals je bent. De pijn in je leven heeft je gevormd. Je gemaakt zoals je nu bent. En dat is niet lelijk of afschrikwekkend. Ik pleit voor de schoonheid van het doorleefde leven. Weg met Photoshop, kom terug in het mooie, echte leven, waarin schoonheid van binnen zit en niet aan de buitenkant. Zullen we op zoek gaan naar die innerlijke schoonheid waarin pijn en blijdschap samen een plek hebben gekregen en er allebei mogen zijn?

Gedachten bij de dood van een groot artiest

Een groot man is heen gegaan. De kranten en tijdschriften stonden ineens vol met necrografieën. Wij werden geconfronteerd met het verlies van een artiest die zo velen heeft beïnvloed. Mij in ieder geval wel. Toen hij een hit had met "Fame" liet ik zelfs mijn haar aanpassen aan zijn kapsel. 

Een stijlicoon. Iemand die op een geweldige manier de popmuziek heeft beïnvloed door telkens van muziekstijl te wisselen. Een muzikale kameleon. David Bowie. In mijn platencollectie zitten enkele albums die ik grijs heb gedraaid (toen dat nog kon). Het funky "Fame" vond ik een geweldig nummer om heerlijk op uit mijn dak te gaan. Maar veel eerder werd ik op dansavonden geconfronteerd met zijn "Rebel, Rebel", een stevig rocknummer waarbij hij zich met rood haar en opgemaakt gezicht uitdoste.

Hoe is het mogelijk dat iemand zich verpakte in pure rock ("glam rock"), fabelachtige disco ("plastic soul"), elektronische muziek, of nauw samenwerkte met andersoortige artiesten als Queen, Tina Turner of Mick Jagger, toch hoorbaar zichzelf bleef?

Een man van alter ego's, die zich voordeed als iemand en die rol perfect tot in de puntjes speelde. Waar hij na verloop van tijd zelfs psychisch van in de war raakte (zoals bij Ziggy Stardust). Hij vertelde dat hij in die tijd, ondanks zijn succes, zelf het gevoel had “in de auto te rijden terwijl iemand keihard rijdt en jij niet rijdt… en je weet niet zeker of je het leuk vindt of niet.”

Een geweldig artiest dus met een Rock 'n Roll leven met alles wat erbij hoort. Jarenlange escapades met overmatig drugsgebruik. Een seksleven waarin hij eerst verklaarde homoseksueel te zijn, later biseksueel en dat ook tot op het podium tot uitdrukking bracht.

Ik kijk om mij heen en zie veel Bowie-alter ego's. Mensen die net zoals hij een rol spelen. Die willen zijn zoals anderen denken dat ze zijn. Of die zichzelf een rol hebben toegemeten. Ze spelen die rol geweldig. Maar ondertussen komt de vraag boven wie ze nou eigenlijk echt zijn. En soms is die rol zo indringend, dat die de persoonlijkheid heeft overschaduwd. De moeder die moet zorgen en zozeer zorgt dat ze niet meer weet wat zijzelf is of welke behoeftes zij heeft. De wijkbewoner die zich stoer moet voordoen, om niet ten onder te gaan aan de pijn die hij diep van binnen voelt. 

Ik kan mij voorstellen dat mensen om ons heen diep van binnen keihard met Bowie's Space Odditymeezingen: "hier zit ik in mijn tinnen blik. Ver boven de wereld. Planeet Aarde is mooi blauw. En er is niets dat ik kan doen". Je bent populair. Je hebt het gemaakt. Iedereen vraagt wat je doet of aan hebt. En toch ben jij ver van de bewoonde wereld. En dan kan het ineens zijn dat jouw ondersteuner of psycholoog tot de conclusie komt "Je circuit is dood, er is iets fout."

Het lied van de ruimtereiziger die het contact verliest met de echte wereld kan zo heel goed worden toegepast op het gevoel van eenzaamheid temidden van het intens drukke leven van alledag. Kunt u mij nog horen, lezer?